Wat doe je als je midden op zee een vermoeden van een corona-besmetting hebt? Dan bel je de Radio Medische Dienst (RMD) en krijg je een van de vijf artsen aan de lijn die in toerbeurt werken voor deze bijzondere dienst van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM). Want bij ziekte of ernstige ongelukken aan boord van een zeeschip of jacht, waar ook ter wereld, kan de kapitein een arts van de RMD kosteloos om een medisch advies vragen.

Eigenlijk is het wel bijzonder. Artsen van de RMD dragen in deze tijd gèèn mondkapje. Want ze bieden louter medisch advies per telefoon. En gaan de gesprekken natuurlijk ook over corona. We spraken Fulco van der Leer, een van de vijf RMD-artsen, werkzaam als huisarts bij het Rotterdamse Port Health Centre, die afgelopen week dienst had: “Natuurlijk wordt er veel gedacht aan corona, het is immers niet uit te sluiten. Of het corona is, blijft vaag. Het heeft dezelfde symptomen als griep. Het is voor mij als arts dan belangrijk om te weten waar een schip heeft gevaren, welke haven ze hebben aangedaan en of er een bemanningswissel is geweest. De gemiddelde incubatietijd is tussen de 2-12 dagen, maar uiterlijk 14 dagen. Als er niet aan die incubatie wordt voldaan, dan is het geen corona. Een schip dat in Noord- Italië en of Spanje is geweest en zieke aan boord heeft, daar kan ik niet 100% van uitsluiten dat het geen corona is. Als daarvan sprake lijkt te zijn, moet de betreffende opvarende aan boord in isolatie en krijgen ze zelfzorgadvies mee.”

Van der Leer weet dat op schepen doorgaans gezonde gekeurde schepelingen zitten die vermoedelijk geen onderliggende kwalen hebben. “Alle zeelieden worden twee jaarlijks gekeurd en daarmee zijn het relatief gezonde mensen. Je kunt uitzieken van corona, want bij 80% verloopt het vrij mild. Maar een transatlantische oceaanoversteek met snotterende bemanningsleden is niet verstandig en bij alarmerende symptomen zou je eigenlijk rechtsomkeerd moeten maken. Of twee weken voor anker gaan zodat je zeker weet dat je zonder problemen vertrekt.”

Want medisch advies kan je prima op afstand geven, maar zuurstof en intensieve zorg aan boord is toch een ander verhaal. Het zogenoemde ‘Golden Hour’ is van cruciaal belang in levensbedreigende situaties. Van der Leer: “Als je thuis onwel wordt, staat er met 15 minuten een ambulance voor de deur. Voor de kust lukt een evacuatie van boord af wel, maar ben je zo een paar uur verder. En midden op de oceaan zijn de stuurlieden, doorgaans verantwoordelijk voor de medische zaken aan boord, helemaal op zichzelf aangewezen.

Een dienst voor een RMD arts duurt een week en dat betekent 7 dagen lang 24 uur beschikbaar zijn voor medisch advies op afstand, naast het gewone werk, veelal als huisarts.  Gemiddeld krijgend de artsen zo’n 15 tot 20 hulpaanvragen van schepen per dienstweek binnen. Het is nu iets drukker met ongeveer 30 scheepsoproepen. Dat is wel logisch in deze situatie, zeker door de maatschappelijke onrust die er heerst. Door de toestand van corona over de hele wereld ziet Van der Leer ook dat aan boord de bezorgdheid toeneemt. “Dan belt een kapitein voor gebruik van slaapmedicatie, terwijl de achterliggende reden eigenlijk is dat de betreffende opvarende zich ernstig zorgen maakt over zijn familie thuis en bijna niet meer slaapt”. En de media helpt niet mee in die geruststelling, alhoewel Van der Leer dat zeker niet bagatelliseert: “Er zijn nauwelijks berichten geweest over de griepdoden de afgelopen jaren. Griep kennen we immers al, net als corona, alleen geeft deze variant een veel ernstiger verloop met veel longonstekingen en dodelijke afloop”.

De Radio Medische Dienst heeft richtlijnen uitgegeven over hoe bemanningen op zeeschepen moeten handelen in verband met de uitbraak van het coronavirus. Als een opvarende last krijgt van hoesten, niezen of koorts moet hij geïsoleerd worden in zijn hut. Als hij de hut met anderen deelt moet een andere oplossing gevonden worden zodat hij alleen in een ruimte verblijft. Alleen in ernstige gevallen neem je contact op met een van de RMD-artsen.

Lees meer op https://www.knrm.nl/redden-en-helpen/radio-medische-dienst

Voor het geval er iemand wel van boord moet, zijn er tussen de Kustwacht en de RMD van de KNRM aanvullende afspraken gemaakt. Het gaat om afspraken bij medische evacuaties vanaf de schepen, waarbij extra alertheid is voor patiënten die mogelijk een besmettingsrisico vormen. Binnen Nederlandse wateren gebeurt de evacuatie per SAR-helikopter van de Nederlandse Kustwacht om verspreiding van het virus te voorkomen.

De artsen worden naast coronazaken ook nog ‘gewoon’ voor de meest uiteenlopende zaken gebeld. Ongevallen, snijwonden, brandwonden, infecties, tropische ziektes, werkelijk alles komt voorbij. De hulpvraag komt via telefoon, marifoon of e-mail binnen bij de Kustwacht en die maakt een verbinding tussen schip en RMD-arts. En dan begint het lospeuteren van informatie zonder dat je een patiënt ziet: wat is er aan de hand en wat voor behandeling heeft iemand nodig? Elk schip heeft een exemplaar van Het Geneeskundig Handboek voor de Scheepvaart aan boord. Daarbij zit een bijlage met de voorgeschreven medische uitrusting aan boord. Aan de hand hiervan adviseert de arts wanneer en welke medicatie de medisch geschoolde zeeman aan boord moet toedienen. En dan begint de nazorg: slaan de medicijnen aan, knapt de patiënt op? Of moet die persoon van boord? En ook dat is in tijden van corona makkelijker gezegd dan gedaan.