Reddingen en zoekacties van kitesurfers voorkomen

Paniek, slechte weersomstandigheden, onvoldoende kennis en ervaring of materiaalpech: dit is een greep uit de scenario's die de vrijwillige redders van de KNRM tegenkomen bij het helpen van kitesurfers in nood. Het voorkomen van deze reddingsacties staat op de agenda bij kitescholen en andere organisaties. Zij besteden veel aandacht aan veilig kitesurfen waardoor noodsituaties kunnen worden afgewend.

Op deze pagina vind je ervaringsverhalen, feiten en tips over moeilijkheden waar kitesurfers mee te maken kunnen krijgen en het (voorkomen van) reddingsacties uitgevoerd door de reddingsbrigade, Kustwacht of de KNRM.

Kitesurfer in nood - een situatieschets

Het is eind maart en Chris zit bij zijn camper bij Lelystad, Hoekipadijk. Na zijn sessie kijkt hij naar de andere surfers en kiters. Een foiler heeft zijn aandacht omdat die na een ongelukkige crash zijn flysurfer foilkite het water niet meer uitkrijgt. De watertemperatuur is in het vroege voorjaar nog echt koud en het ziet er niet naar uit dat de foilkiter snel uit het water zal komen: de windrichting zorgt er namelijk voor dat hij af begint te drijven. Chris loopt naar de punt van de dijk om de situatie beter in de gaten te kunnen houden. Hij ziet dat de foiler de self-rescue/pack-down procedure gelukkig kent: hij heeft zijn kite ondertussen opgerold en dobbert op zijn foil. Chris maakt zich zorgen want de afstand die nog zwemmend moet worden afgelegd in het koude water is groot. Daarom belt hij het KNRM-Assistentiecentrum. De medewerker aan de andere kant van de lijn vraagt hem om de kiter in het oog te houden en om weer te bellen wanneer de situatie verandert.
Niet lang daarna vertrekt een boot met vrijwillige redders van de KNRM vanuit het havenhoofd richting de foilkiter die verbaasd, maar ook enigszins nors reageert wanneer de redders bij hem aankomen. Ondanks dat de kiter aangaf geen hulp nodig te hebben of te willen, wordt hij met de KNRM-reddingboot aan wal afgezet.
“Ik heb geen hulp nodig” wordt bij gevaarlijk lage watertemperaturen gezien als een van de eerste tekenen van onderkoeling. Daarnaast vaart de KNRM liever ‘10x uit voor niets dan 1x te weinig'.

"KNRM-reddingstations door heel Nederland krijgen te maken met de melding 'kitesurfer in nood'. De KNRM ziet duidelijk een piek in augustus en oktober."

De wind valt weg / De wind steekt op

Twee scenario's die potentieel kunnen leiden tot reddingsacties om kitesurfers in nood te helpen: wind die weg valt of wind die ineens sterk toeneemt. In beide gevallen kunnen vervelende of zelfs gevaarlijke situaties ontstaan. Dit zien we ook terug wanneer we kijken naar onze data over kitesurfers in de problemen: een heel aantal reddingen zijn geregistreerd met reden ‘wegvallen van de wind’.

Het is belangrijk om niet alleen de spot en het getij te checken. Ook check je het weer en de wind, voordat je het water opgaat. Het gebruik van meerdere modellen en waarnemingen is aan te raden om zo de wind op de spot zo goed mogelijk in te kunnen schatten. Daarbij kijk je uiteraard ook vooruit, naar de omstandigheden die eraan komen. Niet alleen online, maar ook offline: de wolken die je ziet vertellen je namelijk veel over het te verwachten weer.

Zie je tijdens een stormachtige najaarssessie de wolken samenpakken en ‘opstapelen’? Dit is waarschijnlijk een voorbode van onvoorspelbare en gevaarlijke wind. De wolk die je ziet heet een “cumulonimbus wolk” en deze brengt meestal harde wind en regen uit alle richtingen met zich mee!

Sta je tijdens een benauwde zomeravond op het water en zie je een rolwolk op je afkomen? Ook dit is een teken om van het water af te gaan. De lage, horizontaal cilindervormige donkere wolk die op je afkomt, herken je ook vaak door de koude lucht die je ineens voelt. Deze wolk heeft vrijwel altijd onweersbuien bij zich: ga op tijd het water af!

Fit en voorbereid

Niet alleen het weer - of een onjuiste inschatting daarvan - maakt dat kitesurfers in noodsituaties kunnen belanden. Een flinke crash kan ook zorgen dat een kiter niet meer op eigen kracht aan wal kan komen. Een flinke kramp, een open wond door de scherpe rand, de achterkant van je mast of de vinnen van een board of een ongelukkige breuk van enkel of knie: het zijn helaas geen zeldzame scenario's.

"Het aantal meldingen van kitesurfers in nood stijgt. De KNRM kwam in 2022 in totaal 139 keer in actie om kiters in de problemen te helpen. Vaak onnodig: de kiter bleek al aan wal te zijn gekomen of er werd niemand aangetroffen. De vaak dure en niet zelden risicovolle reddingsactie had voorkomen kunnen worden"

Na een ongelukkige crash wordt Joey net op tijd uit het water gehaald. Hij heeft een serieuze verwonding aan zijn been. Doordat hij heeft laten weten dat hij het water op ging - in dit geval aan zijn vrouw, werd er alarm geslagen. Zijn vrouw belde de Kustwacht (0900-0111) nadat ze haar man al een tijdje uit het oog verloren was. Dankzij de vrijwillige redders van de KNRM, die binnen 10 minuten uitvaren, kon Joey op tijd uit het water gehaald worden.

Het hebben van een buddy en het informeren van je partner, vriend of familie is essentieel en is één van de gouden checks voor een kitesessie. Deze back-up is belangrijk, zo laat ook het verhaal van Joey zien. Gelukkig ging deze kiter fit het water op: zijn gedachten kon hij bij het kiten houden en zijn lichamelijke conditie was in orde. Hierdoor verergerde de situatie niet snel en verliep de reddingsactie vlot en soepel.

Door het hebben van back-up en door alleen fit het water op te gaan, kunnen kitesurfers risicovolle situaties voorkomen. Maar je kunt nog meer doen, om goed voorbereid het water op te gaan: je telefoon (met de KNRM Helpt-app erop) bij je dragen in een waterdichte hoes. Een SafeTrx-horloge dragen en het noodnummer van de Kustwacht (0900-0111) alvast opslaan in je telefoon.
Natuurlijk zit er een Be Traceable-sticker op je board. Dit scheelt de KNRM onnodige zoekacties als ze jouw spullen vinden, terwijl jij al veilig aan wal bent. Ook is de kans dat de kiter en zijn materiaal snel herenigd worden met de #Findtherider Be Traceable-sticker vele malen groter.

“Durf te vragen! Twijfel je of je een mui ziet? Weet je niet of er obstakels op de spot zijn of hoe het zit met de zonering? De manier om erachter te komen en veilig het water op te gaan, is door het te vragen!”

Op zee

Een heel aantal reddingen en acties vinden plaats op de Noordzee. Kiten op zee vraagt dan ook om veel (en andere) kennis, kunde en ervaring.
Wist je dat het opkomende tij het zeewater richting het noorden laat stromen? Afgaand tij zorgt voor stroming richting het zuiden. Wanneer de wind dezelfde kant op ‘duwt’ als de stroming doet, dan is het lastiger om hoogte te lopen en kom je sneller ‘downwind’ uit. Ook ervaar je door stroming meer of juist minder druk in je kite. Rekening houden met het getij bij het plannen van je sessie is dus een must. Een andere vorm van stroming is een mui. Muien zorgen voor sterke stroming de zee op. Muien ontstaan doordat het water tussen het strand en de zandbanken terugstroomt naar zee. Het water neemt de makkelijkste route via de geulen tussen de zandbanken. Dit gebeurt met veel kracht en daardoor ontstaat er een sterke stroming. Waar de golven niet breken daar is de mui. Wist je dat je wanneer je in een mui terecht komt, je naar de links of rechts moet zwemmen? Blijf dus rustig, trek aandacht van de mensen op het strand en zwem parallel aan de kust; zo kom je uit de mui.

Bovenstaande voorbeelden en informatie geven weer dat kiten op zee extra dimensies met zich meebrengt. Veel beginnende kiters kiezen ervoor om nog niet op zee te gaan, omdat ze zich nog te veel moeten focussen op andere facetten en de uitdagingen die de Noordzee brengt nog niet het hoofd kunnen bieden. Gelukkig zijn er veel scholen langs de hele Nederlandse kust die hun studenten bewust en bekwaam maken om (verder) te oefenen op zee. Dat is fijn, want veel spots op de binnenwateren zijn erg druk en ook dat kan voor gevaarlijke situaties zorgen.

Van extreme naar recreatieve sport

Doordat kitesurfen door de jaren heen een toegankelijke sport geworden is, wordt het steeds voller op de spots. Niet alleen stoere durf-sporters, maar ook tieners en huisvaders zijn gaan kiten.

Wie de kiter ook is: niveau en materiaal moeten in orde zijn.
Gelukkig zijn de kitesurfcursussen vaak kwalitatief goed met een gestandaardiseerd lesprogramma uitgevoerd door gecertificeerde instructeurs vanuit VWDS, IKO of het Watersportverbond. Kitescholen kunnen kiters (in spé) dus goed leren hoe te handelen in noodsituaties en hoe ze deze situaties kunnen voorkomen. Ook kun je bij hen of bij kite(repair)shops terecht om jouw vragen te stellen over materiaal. Van aanschaf tot onderhoud. Een kleine rafel aan een lijn of een beschadigde bridle kan al zorgen voor een noodsituatie (die voorkomen had kunnen worden!). Daarom check je je gear ook altijd goed, voordat je het water opgaat.

"Voor een kitesessie is het raadzaam om de quick release even in- en uit elkaar te halen. Zo test je direct of deze nog naar behoren werkt. De harnassen die kiters dragen moeten een mesje bevatten om lijnen door te kunnen snijden in noodsituaties. Ook de kleding (wetsuit en neopreen accessoires) dragen bij aan de veiligheid. Deze moeten passen bij de (water-)temperaturen om onderkoeling te voorkomen."

Wendy had de nodige materiaalchecks gedaan en was voorbereid op de frisse watertemperaturen van het voorjaar. Toch kwam zij in april in de problemen toen ze na een crash achter haar kite aan bleef gaan: een lijn was om haar bar heen geslagen. Gelukkig kon ze haar quick release snel trekken. Maar wat doe je dan? Wendy had de self-rescue procedure tijdens haar lessen een keer op het strand mogen afkijken bij haar medecursisten maar had deze zelf nog nooit goed geoefend. De vaardigheden om de lijnen op de juiste wijze om de bar heen te rollen om zo veilig bij haar kite te komen, ontbraken. Gelukkig kon Wendy’s buddy hulp inroepen van een aantal zeer ervaren medekiters en kwam zij zodoende veilig aan wal. Maar het scenario van kitesurfster Wendy in nood had natuurlijk ook anders af kunnen lopen. Daarom is het (ook voor gevorderde kiters) belangrijk om de self-rescue procedure zo nu en dan eens te oefenen en herhalen.

Voorbereid en veilig kunnen genieten van jouw sessie: dat is wat niet alleen jij wil, maar dat is ook waar de KNRM aan bij wil dragen! Veel kitesurfers die genieten op het water en zo min mogelijk acties vanuit de KNRM. Laten we daar samen voor gaan!

"Voorkom onnodige reddingen en zorg dat jij en je materiaal snel herenigd kunnen worden na verlies: plak de Be Traceable-sticker op je board!"