Het geboortehuis van de Van Wijk

Voor de ervaren scheepsbouwers van Jachtbouw Folmer is de nieuwe reddingboot Van Wijk met zijn 11,5 meter lengte, maar “een kleintje”. Toch is het de grootste uitdaging en tegelijkertijd het mooiste project dat Andries Folmer (65) in zijn 50-jarige loopbaan heeft gehad. De boot is dan wel kleiner, maar complexer dan een zeiljacht. Maar de belangrijkste reden dat ze trots zijn om de nieuwste reddingboot voor de KNRM te mogen maken: hij gaat levens redden

Wanneer ik via de Afsluitdijk Friesland inrijd en bij Bolsward de afslag neem naar Rijs, zie ik enorme loodsen van scheepsbouwers met in koeienletters de bedrijfsnaam. Zoiets verwacht ik ook aan te treffen bij Jachtbouw Folmer. Echter, wanneer mijn navigatie zegt dat ik mijn bestemming heb bereikt op een weg met aan weerszijden bomen en boerderijen, moet ik goed rondkijken. In de voortuin van een pittoreske witte boerderij staat een bescheiden bordje. Ik rij de oprit op, maar twijfel nog steeds. Er is niemand thuis, dus loop ik achterom. Dan hoor ik het geluid van slijpmachines uit een loods komen. Ik loop door de voorbereidingshal en zie drie scheepsbouwers aan het werk. Jacco Dam verwelkomt mij en leidt me naar het kantoor in de boerderij.

We beginnen het gesprek aan de keukentafel, omdat het geluid van de kantrolpers moeilijk te overstemmen valt. Terwijl we op Andries Folmer wachten die iets verlaat is, hoor ik van Jacco dat in deze bescheiden ogende loods grootse dingen gebeuren. Het bedrijf ontvangt wereldwijd aanvragen voor het bouwen van casco’s voor aluminium zeiljachten met lengtes tot wel 24 meter. Het bedrijf heeft ook ervaring met het bouwen van robuustere boten. “Wij bouwen het casco van vrijeval reddingsbootjes die 60 meter naar beneden moeten kunnen vallen en voor tenders die golfslagen van 13 meter moeten kunnen doorstaan om spullen naar de windparken op zee te brengen.” Jacco legt uit dat het bouwen van de Van Wijk complexer is dan een zeiljacht. “Er zijn veel meer onderdelen, zoals spanten en constructieve langsverbanden, nodig om meer stevigheid te krijgen. Het is een compact blok graniet, maar niet in gewicht natuurlijk. De manier van bouwen is anders en dat houdt je scherp. We zijn wel gewend om uitdagingen aan te nemen.”

De Van Wijk is een doorontwikkeling van de Valentijn 2000. Deze reddingboot is opnieuw technisch ingetekend door Gaastmeer Design. Dit constructeursbedrijf heeft de bouwtekeningen en de engineering van het bouwpakket uitgewerkt tot een compact en strak casco. Folmer Jachtbouw heeft meegekeken voor het laswerk.

Net als bij de overgang van de originele Valentijn naar de 2000, is de Van Wijk naar achteren verlengd. Dit keer met 50 centimeter om bovendeks meer ruimte te creëren. De rompvorm is hetzelfde gebleven. Daarnaast is onder meer een vernieuwde drenkelingenklep aangebracht en zijn de motoren meer naar voren geschoven voor de balans.

Andries Folmer is aangeschoven. Hij noemt het een hele eer dat zij vier reddingboten mogen vervaardigen voor de KNRM. “Deze boot moet 100 punten krijgen. Daar doen we enorm ons best voor. We hebben veel grote projecten gedaan. We vinden het een eer dat de KNRM ons het vertrouwen geeft. Dat wij boten maken die straks mensenlevens gaan redden, dat maakt ons heel trots. Het zijn vrijwilligers die ermee varen en die moeten erop kunnen vertrouwen dat de boot in orde is.” Naast betrouwbaarheid wil Andries de Van Wijk ook de looks van een jacht meegeven. Dit is nog een hele kunst bij deze compacte boot, omdat het meeste laswerk van de romp gedaan moet worden voordat de huidplaten erop liggen. En daarna kunnen ze er niet meer bij. “Bij het lassen van aluminium bestaat de kans op vervorming wat kan zorgen voor deuken in het casco”, legt Andries uit. “Bij een offshore boot is dat niet erg, maar hiermee worden levens gered. Ik wil niet dat de vrijwilligers op een deukenbult varen. Het moet ogen als een jacht. Aan het laswerk worden dan ook hoge eisen gesteld. De jongens moeten heel scherp zijn, want als je de boot omdraait en het blijkt niet goed te zijn, dan kun je de Hoogovens wel bellen. Maar dat is ons nog nooit gebeurd, hoor.”

Het bouwen van een casco is echt specialistenwerk. Dat is Andries en zijn mensen wel toevertrouwd. De jachtbouwer werkt al 40 jaar voor zichzelf en zit 50 jaar in het vak, vertelt hij als we richting de voorbereidingsloods lopen. Hij heeft misschien maar een klein bedrijf: 5 scheepsbouwers en zijn vrouw die de administratie doet. Maar een berg aan ervaring door de bouw van zo’n 300 schepen.

Bouwpakket

In de loods staan frees- en draaimachines voor het vormen van het aluminium bouwpakket. Andries, die begin dit jaar zijn AOW krijgt, doet dit nog altijd zelf. Hij gaat als eerste aan de slag met het bouwpakket dat hij ontvangt van het bedrijf Snijtech Joure. De vakman heeft het spaanwerk tot een kunst verheven.

Op de grond ligt de spantenvloer van het schip op ware grootte. Elke spant toont 40 centimeter van het schip. Zo bouwen ze de boot in secties op; van voren naar achteren. De spantenvloer geeft de bouwers houvast. Jacco: “Het casco wordt in delen samengesteld en elke koppeling of samenstelling kan vervormen als je aan het lassen bent. Als dit gebeurt, loop ik naar deze tekening en heb ik de exacte maten om op terug te vallen en zie ik precies hoe het eruit moet zien.”

We lopen naar de loods waar ze de Van Wijk in elkaar zetten. Ik zie een groot glimmend aluminium schip hoog op een botentrailer. Wow, dat ziet er indrukwekkend uit. “Je denkt zeker dat dit de nieuwe reddingboot is, hè?”, grijnst Andries terwijl hij wijst naar een veel kleinere ribbenkast aan mijn voeten. “Dit is ‘m!”

Op het moment dat wij op bezoek komen, heeft Folmer Jachtbouw drie weken aan de Van Wijk gewerkt. Het bovendek met stuurhut ligt nog op de tekentafel, vertelt hij. Het grootste gedeelte van de romp is klaar. Ze hebben nog een week de tijd om het af te ronden, de huidplaten erop te leggen en de boot te draaien. Over een week vindt namelijk de ‘kielceremonie’ plaats met onder meer de familieleden van donateur Van Wijk. Hierbij wordt een muntje gelegd op de kiel van het schip. Deze traditie is ontstaan in de Romeinse tijd. Een muntje onder de houten kiel moest zorgen voor een ‘fortuinlijke’ vaart. Dit keer gaat het muntje in een aluminium busje om corrosie te voorkomen.

Wopke Haantjes is druk aan het werk aan de romp om deze deadline te halen. Het laswerk is het meeste werk. En het moet perfect zijn. Hij vertelt over de onaangekondigde bezoeken van Lloyd’s Register. Dit bedrijf houdt controle op de zeewaardigheid van schepen. “Zij nemen röntgenfoto’s van de ribbenkast en smeren een goedje op het laswerk waarmee je kunt zien of de hechting goed is. Natuurlijk werken we altijd heel secuur, maar bij deze reddingboot komt er nog een gevoel bij. Het gevoel dat deze boot levens gaat redden. Daarom schuur ik het net iets netter af, zodat er geen scherpe randjes aan zitten.”

De drie nuchtere Friezen die aan de Van Wijk werken houden niet van poespas. Maar bij alle drie is een twinkeling in de ogen te zien als ik vraag hoe zij het vinden om een reddingboot voor de KNRM te mogen maken. “Het is een hele eer”, zeggen ze alle drie afzonderlijk van elkaar.

De opdracht

Folmer Jachtbouw bouwt de eerste Van Wijk die in het najaar van 2021 verschillende reddingstations langsgaat om getest te worden door de vrijwilligers. De KNRM heeft de bouw van in totaal acht reddingboten uitbesteed aan twee scheepswerven: Dok en Scheepbouw Woudsend (bouwnummers 1/3/5/7), en Habbeké Shipyard uit Hoorn (2/4/6/8). De eerste heeft het bouwen van het casco uitbesteed aan Folmer. Dok en Scheepbouw Woudsend doet al jaren het onderhoud van de reddingboten. “Dit is het mooiste project uit mijn carrière”, zegt werfeigenaar Durk Douma. “Daarom heb ik het casco uitbesteed aan Folmer; een op en top vakman. De KNRM wil het beste en dat verdienen de vrijwilligers. Wij doen de afbouw, zoals de mechanische en elektrische installatie. Mijn jongens vechten nu al over wie eraan mag werken.”