Twee derde van de watersporters draagt het niet; een reddingsvest. De reden? Het is een rustige, zonnige dag. We kunnen goed zwemmen. Na de zomer is het water toch niet koud. Zo'n vest zit niet lekker en het is niet verplicht.   

Wat de motivatie ook is om reddingsvesten niet mee aan boord te nemen of onder in de boot te laten liggen, het kan nooit zo waardevol zijn als een mensenleven. Veel watersporters realiseren zich nog onvoldoende dat reddingsvesten het verschil kunnen maken tussen leven en dood. Het dragen van een reddingsvest vergroot namelijk de overlevingskans met een factor vier. 

Praat met enkele KNRM-vrijwilligers en ze hebben allemaal wel een tragisch verhaal over een slachtoffer dat waarschijnlijk nog in leven zou zijn als diegene een reddingsvest had gedragen. Daarbij gaat het echt niet alleen om onervaren watersporters, maar ook om goede zeilers of zwemmers die desondanks verdrinken, zelfs bij goede weersomstandigheden.  

Hoofd boven water 

Bernt Folmer is opleidingscoördinator bij reddingstation Enkhuizen. Hij werkt als kapitein en docent aan de Enkhuizer Zeevaartschool.  

Als geen ander is hij zich bewust hoe verraderlijk het water, ook in het overzichtelijke Nederland, kan zijn. "Zelfs als de watertemperatuur een graad of 18 is, hou je het maximaal drie kwartier vol totdat je onderkoeld raakt en je hoofd niet meer boven water kunt houden. En bedenk eens wat er gebeurt als je door een klap van de giek bewusteloos over boord valt. Wie blijft er achter op de boot? Is diegene ervaren genoeg om het roer over te nemen, de boot te keren en je terug te vinden? Een goed reddingsvest zorgt ervoor dat je hoofd altijd weer boven water draait. Als je 'm tenminste goed draagt, dus met kruisband en niet ónder een jas, zoals we nog wel eens zien." 

Reddingsvest versus drijfhulpmiddel 

Een goed reddingsvest is meer dan het bekende oranje zwemvest met schuimblokken. De begrippen zwemvest en reddingsvest worden nog wel eens door elkaar gebruikt. Maar een reddingsvest is meer dan enkel een drijfhulpmiddel waarin je blijft drijven. Reddingvesten zijn gemaakt om te zorgen dat de drager op de rug draait met voldoende ruimte om de luchtwegen vrij van water te houden. Het is dan wel belangrijk dat het reddingsvest past bij de kleding die de watersporter op dat moment draagt en de weersomstandigheden waarin wordt gevaren. Daarbij zijn er ook speciale opblaasreddingsvesten die zich zodra ze in contact komen met water met behulp van CO2-patronen automatisch opblazen.  

Jos Martens, manager voor Besto, een bekend reddingsvest en drijfhulpmiddelen merk, legt het uit. "Als je op een zomerse dag gaat varen op beschut water met korte broek en T-shirt dan is een ander drijfvermogen nodig dan bij een waterdicht zeilpak met slecht weer op open water. Daarnaast moet een vest goed passen en lekker zitten, anders gaan mensen het niet dragen. Ik raad aan om naar een winkel te gaan en verschillende merken te proberen. De markt voor reddingsvesten is zo vooruitgegaan, ook voor kleine kinderen. Je merkt nauwelijks meer dat je een vest aan hebt."  

Reddingen en zoekacties van kitesurfers voorkomen

Paniek, slechte weersomstandigheden, onvoldoende kennis en ervaring of materiaalpech: dit is een greep uit de scenario's die de vrijwillige redders van de KNRM tegenkomen bij het helpen van kitesurfers in nood. Het voorkomen van deze reddingsacties staat op de agenda bij kitescholen en andere organisaties. Zij besteden veel aandacht aan veilig kitesurfen waardoor noodsituaties kunnen worden afgewend.

Op deze pagina vind je ervaringsverhalen, feiten en tips over moeilijkheden waar kitesurfers mee te maken kunnen krijgen en het (voorkomen van) reddingsacties uitgevoerd door de reddingsbrigade, Kustwacht of de KNRM.

Kitesurfer in nood - een situatieschets

Het is eind maart en Chris zit bij zijn camper bij Lelystad, Hoekipadijk. Na zijn sessie kijkt hij naar de andere surfers en kiters. Een foiler heeft zijn aandacht omdat die na een ongelukkige crash zijn flysurfer foilkite het water niet meer uitkrijgt. De watertemperatuur is in het vroege voorjaar nog echt koud en het ziet er niet naar uit dat de foilkiter snel uit het water zal komen: de windrichting zorgt er namelijk voor dat hij af begint te drijven. Chris loopt naar de punt van de dijk om de situatie beter in de gaten te kunnen houden. Hij ziet dat de foiler de self-rescue/pack-down procedure gelukkig kent: hij heeft zijn kite ondertussen opgerold en dobbert op zijn foil. Chris maakt zich zorgen want de afstand die nog zwemmend moet worden afgelegd in het koude water is groot. Daarom belt hij het KNRM-Assistentiecentrum. De medewerker aan de andere kant van de lijn vraagt hem om de kiter in het oog te houden en om weer te bellen wanneer de situatie verandert.
Niet lang daarna vertrekt een boot met vrijwillige redders van de KNRM vanuit het havenhoofd richting de foilkiter die verbaasd, maar ook enigszins nors reageert wanneer de redders bij hem aankomen. Ondanks dat de kiter aangaf geen hulp nodig te hebben of te willen, wordt hij met de KNRM-reddingboot aan wal afgezet.
“Ik heb geen hulp nodig” wordt bij gevaarlijk lage watertemperaturen gezien als een van de eerste tekenen van onderkoeling. Daarnaast vaart de KNRM liever ‘10x uit voor niets dan 1x te weinig'.

Steeds meer Nederlanders ontdekken hoe leuk het is om Nederland vanaf een boot te verkennen. Een motor- of zeilboot is zo gehuurd en dan richting de Biesbosch, het IJsselmeer of een mooie tocht langs de kust.

Wat veel mensen zich onvoldoende realiseren, is dat varen een andere voorbereiding vraagt dan met de auto op pad gaan. Motorstoringen, navigatieproblemen, vastlopen en weersomslag kunnen tot veel ellende leiden. Met een speciale watersportcampagne informeert de Koninklijke Nederlandse Reddingmaatschappij (KNRM) watersporters hoe zich voor te bereiden en handelen in (niet-) spoedeisende situaties.

“We zien veel onwetendheid, met name bij watersporters die af en toe varen ”, aldus Hans Meyer Branderhorst. Hij is coördinator van het KNRM Helpt Assistentie Centrum (KAC). Dat is het digitale reddingstation waar vrijwillige KNRM-operators 24/7 telefonisch klaarstaan voor watersporters met hulpvragen. “Ze zijn buiten de vaargeul gekomen en hebben waterplanten in hun schroef. Ze weten soms totaal niet wat ze moeten doen of zelfs waar ze het anker kunnen vinden. Mensen die verrast worden door de harde wind op het IJsselmeer of überhaupt geen idee hebben waar ze precies varen. Het is aan ons om boven water te krijgen wat er aan de hand is, prioriteren en bepalen of assistentie van een reddingboot nodig is. Al dan niet met spoed. We proberen mensen gerust te stellen, want het komt voor dat ze helemaal in paniek zijn. Soms zijn we net maatschappelijk werkers.”

Navigatieproblemen

Volgens de KNRM kunnen veel problemen worden voorkomen door een goede voorbereiding. Neem nou de navigatieproblemen: na motorstoringen de belangrijkste reden voor het uitvaren van de KNRM reddingboten. Van de ruim 2.500 keer dat de reddingmaatschappij vorig jaar in actie kwam, was dat in 12% door navigatiefouten. Met als gevolg vastlopen op ondieptes en in waterplanten of verdwalen in de duisternis. Hans: “’Ik ben op het IJsselmeer’, zeggen ze dan. Gelukkig kan het KAC sinds dit jaar exacte locaties tracken door melders een sms te sturen.”

Wiebe Amels is schipper op de KNRM reddingboot in Lemmer en maakt het vaak mee dat watersporters navigeren met behulp van wegenkaarten of Google Maps. Waterkaarten zijn wel aan boord, maar worden niet gebruikt. “Dan geef ik ze een lesje navigeren, want ik heb er geen behoefte aan om twee uur later weer opnieuw naar ze toe te moeten.”

Vastlopen is niet alleen lastig, het kan ook tot vervelende situaties leiden. Zoals vorig jaar toen Wiebe in actie kwam voor een zeilboot die met een klap aan de grond was gelopen. “Eén van de opvarenden raakte daardoor lelijk gewond en moest door ons van boord gehaald worden.”

App

Beide KNRM’ers benadrukken ook hoe belangrijk reddingvesten zijn. “Touwen los, reddingvest aan”, aldus Wiebe. “In koud water ga je het zonder vest niet lang volhouden.” En de reddingvesten alleen aan boord hebben is niet voldoende. Heel simpel: een reddingvest werkt alleen als je het draagt.

En vergeet de weerssituatie niet mee te nemen in de voorbereiding. Wiebe: “Dan komen mensen vrijdagmiddag direct uit werk naar Friesland, en hebben ze precies bepaald hoe ze willen gaan varen. Maar als het dan volle wind tegen is naar Enkhuizen, dan kun je beter nog even in de buurt van Lemmer blijven. Pak een terrasje, zorg dat je goed uitgerust bent en ga de volgende dag het IJsselmeer op.”

Om de voorbereidingen makkelijker te maken, heeft de KNRM speciaal voor watersporters de gratis KNRM Helpt App. Daarmee kunnen gebruikers vaarplannen maken, vaarroutes checken en de weersvoorspelling in de gaten houden. Met een speciale knop schakelen ze snel hulp in bij pech of noodsituaties.

Op deze plekken raken veel watersporters in de problemen. Met het vakantieseizoen in aantocht heeft de KNRM een hotspotkaart gemaakt. De kaart toont vijf gebieden op zee en binnenwateren waar watersporters vaak in de problemen komen en hulp nodig hebben van de KNRM. De hotspotkaart is onderdeel van KNRM’s watersportcampagne “Wij helpen…bij nood en problemen op het water”. Met flyers in jachthavens, informatie op social media en op de website informeert de KNRM watersporters wat te doen bij pech of noodsituaties op het water en hoe ze te voorkomen.    Sander Kuipers, coördinator niet-spoedeisende hulp bij de KNRM, houdt precies bij waar en waarvoor watersporters hulp inroepen van de KNRM. “Motorproblemen is reden nummer één waarvoor watersporters ons inschakelen. Dat zien we door het hele land, en dus ook in deze vijf gebieden. Maar deze hotspots hebben nog extra aandachtspunten, waardoor watersporters vaak in de problemen komen."  Zandbanken  Het IJsselmeer, en dan met name de noordoostkant, is zo’n gebied. Wiebe Amels is schipper bij KNRM-reddingstation Lemmer en vaart geregeld uit om een zeilboot van ‘de Steile Bank’ te slepen, een zandbank bij een natuurgebied tussen Lemmer en Oudemirdum. “Die zandbank heet niet voor niets 'de Steile Bank'. Het gaat daar van twee meter diepte ineens naar dertig centimeter. Als je van Lemmer langs de kust vaart richting Stavoren, houdt dan de rode tonnenlijn aan stuurboord, dan kan er niks gebeuren. Maar veel zeilers navigeren niet goed en zijn onvoldoende voorbereid. Dan huren ze een zeilboot, krijgen een summiere uitleg en gaan op pad." En dat kan soms flink misgaan. Zo moest Amels laatst in actie komen voor een zeilboot die aan de grond was gelopen op het ‘Vrouwenzand' vlakbij Stavoren. “Doordat de boot plotseling met een klap aan de grond kwam, raakte één van de opvarenden lelijk gewond en moest door ons van boord worden gehaald.”   Waddenzee  Weet waar de vaargeul is en blijf er ook in, dat is een belangrijk advies aan watersporters. Kuipers: "Dat geldt ook voor de Waddenzee waar we drie bekende vastloopplekken zien; onder Texel bij zandplaat ‘De Bollen’, tussen Vlieland, Terschelling en Harlingen, met name rondom de Boontjes, Vlielanderbalg en net buiten de geul tussen Harlingen en West Terschelling. En ook onder Ameland en Schiermonnikoog net buiten de vaargeul en rondom Brakzand. Weet wat je onder je kiel hebt. Hoe diep ligt je boot, hoe staat de wind? Wat is het getij? Minder ervaren schippers denken even snel langs een andere boei te kunnen gaan, maar dat brengt ze flink in de problemen.”   Camping op het water  Een plek waar watersporters niet verwachten dat er ook sprake is van eb en vloed en de KNRM veel vastlopers ziet, is de Biesbosch. Kuipers: “Dat gebied noemen we zomers wel eens de grootste camping op het water. Ze gaan er met alles wat drijft het water op. Leggen aan bij één van de vele eilandjes en ontdekken als ze weer weg willen varen dat het water gezakt is en de boot muurvast ligt.” Wachten totdat het vloed wordt is aan het einde van de dag meestal niet mogelijk, dus dan moet er alsnog een KNRM-reddingboot op pad.  “We geven watersporters vaak het advies om eerst zelf te proberen los te komen, door alle opvarenden aan één kant te zetten en dan de boot los te duwen. Behalve op het Veerse Meer in Zeeland, ook een bekende vastloopplek. Daar raden we mensen af om buiten de boot te gaan, vanwege de oesters op de bodem. Daar kun je je voeten lelijk aan verwonden. Dus daar adviseren we, voordat de vrijwilligers van reddingstation Veere op pad gaan, te kijken of er iemand in de buurt is die je een sleepje kan geven."  Etiquette op het water  Elkaar helpen, aandacht hebben voor elkaar. Wat Kuipers betreft zouden watersporters dit nog best wat vaker mogen doen. Hij ziet dat de nieuwe groep watersporters die er de afgelopen twee coronajaren zijn bijgekomen onvoldoende op de hoogte is van de regels op het water. "Een boot hebben betekent niet automatisch de kennis hebben over water of de etiquette op het water. Je hebt te maken met weerselementen, grote beroepsvaart en plekken met slecht bereik van mobiele telefoons. Laat het andere vaartuigen weten als je hulp nodig hebt, de ander ziet het niet altijd dat je daar dobbert met problemen. Help elkaar waar het kan én wanneer het veilig is voor jezelf.”  Waterplanten  Weer een ander type problemen zien de KNRM-vrijwilligers rond de Randmeren in het Gooi; het IJmeer, Gooimeer en Eemmeer. Daar zorgt de waterplant Fonteinkruid voor vastgelopen schroeven en verstopte koelwaterleidingen. “Het zijn lange slierten, die rond de zomer steeds meer aan de wateroppervlakte komen te liggen”, vertelt Mark van den Brink, schipper bij KNRM-reddingstation Huizen. Ook hier het advies om gewoon in die vaargeul te blijven. "Daar worden de waterplanten ‘gemaaid’ en heb je minder kans dat de boel vastdraait." Ook ziet Van den Brink in zijn gebied watersporters die zich verkijken op de Nederlandse binnenmeren. “We zien veel sloepen uit Amsterdam op weg naar Pampus. Vanuit de sluis varen ze het IJmeer op en komen flink in de wind te liggen. Door het stuiteren op de golven schiet vuil los uit de brandstoftank, raken filters verstopt en valt de motor stil.”    App  Met de hotspotkaart hoopt de KNRM watersporters bewust te maken hoe belangrijk het is om voorbereid op pad te gaan. Dat scheelt veel problemen en voorkomt dat er een reddingboot moet uitvaren. In de campagne attendeert de KNRM watersporters ook op hun speciale app. Met de gratis KNRM Helpt App kunnen watersporters vaarplannen maken, informatie uit de omgeving raadplegen en de weersvoorspelling in de gaten houden. En met een speciale knop schakelen ze snel hulp in bij pech of noodsituaties. Bij gebruik van de app zien de Kustwacht en KNRM onmiddellijk waar een boot zich bevindt. Kuipers: “Mensen hebben soms geen idee waar ze varen. ‘Ik vaar op het Markermeer’ krijgen we dan te horen. Dat is hetzelfde als zeggen dat je met autopech op de A2 staat. Zorg dat je voorbereid bent en weet waar je gaat varen.”  Download de KNRM Helpt App voor IOS of Android Voor niet-spoedeisende hulpvragen is het KNRM Helpt Assistentie Centrum (KAC) 24/7 bereikbaar, ook buiten het watersportseizoen. Je kunt ze bereiken via de KNRM Helpt app of telefonisch: 088 – 999 6100